دیوان بین المللی دادگستری تحریم دارو را رد کرد ، قوه مجریه باید نقش فعال تری در بین الملل داشته باشد - وبلاگ پارسی

به گزارش وبلاگ پارسی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق درباره تحریم های دارویی گفت قوه مجریه باید نقش فعال تری در بین الملل داشته باشد و دیوان بین المللی دادگستری است که خوشبختانه در این موضوع خود را صالح دانست و تحریم دارو و مواد غذایی را غیرممکن برشمرد.

به گزارش خبرنگار اجتماعی وبلاگ پارسی، در مورد تحریم دارو و راه حل های دفاع از حقوق ملت ایران در نهاد های بین المللی با محمد مهاجری مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق به تبادل نظر نشستیم تا ببینیم چه راه حل هایی در مورد مقابله با این اقدام ضدانسانی دولت آمریکا وجود دارد.

مهاجری درباره تحریم ها گفت: تحریم یکی از راه حل های سازمان ملل متحد و کشور های قدرتمند نسبت به دیگر کشور ها یا افراد است که به اصطلاح در راستای مقابله با کشوری است که از نظر این سازمان یا کشور اعمال کننده تحریم قواعد حقوق بین الملل را نقض می کند یا اصول مسلم دموکراسی را تضمین نمی کند و یا آنکه تهدیدی علیه امنیت بین المللی تلقی می گردد. کشور ما در سال های اخیر تحت شدیدترین تحریم ها قرار گرفته است که عمده این تحریم از سوی کشور ایالات متحده آمریکا اعمال می گردد.

وی ادامه داد: دولت آمریکا در مورد اعمال تحریم و فشار علیه ایران به وسیله سازمان ملل متحد و سازکار طرح موضوع در شورای امنیت این سازمان به جهت استفاده از حق وتو از سوی کشور های روسیه و چین با شکست روبرو شده است و همچنین آمریکا به دنبال آن بود تا پرونده هسته ای ایران را بهانه ای برای اعمال فشار بیشتر قرار بدهد که در بسیاری از موارد با گزارشات آژانس بین المللی انرژی اتمی و مُهر تأیید این سازمان بر صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران این پروژه نیز با شکست روبرو شد. تحریم، ضمانت اجرایی در حقوق بین الملل است که در جهت تضمین رعایت قواعد حقوقی بین الملل استفاده می گردد. همان طور که عرض کردم تحریم ها یا از سوی سازمان ملل متحد اِعمال می گردند یا به وسیله کشور ها اِعمال می شوند. با توجه به آنکه ایالات متحده آمریکا کشوری اثرگذار در سازمان ملل متحد است، در صورتی که پیروز به اعمال تحریم از سازکار سازمان ملل متحد نگردد، خود دست به کار خواهد شد و مثل همین سال های اخیر دولت ایران و دستگاه های مختلف و همچنین مقامات و اشخاص تبعه ایران را تحریم خواهد نمود و هر کشوری را که با ایران ارتباط داشته باشد نیز تحریم خواهد نمود و بدین ترتیب به اهداف خود خواهد رسید.

روابط بین کشور ها تنها عنصر معین کننده زور و قدرت یا هژمونی است

وی درپاسخ به سوال اینکه شرایط اعمال تحریم توسط سازمان ملل متحد و کشور ها از لحاظ حقوقی تعریف شده است؟ بیان نمود: ببینید؛ به صورت کلی حقوق بین الملل به بیان بسیاری از اساتید حقوق بین الملل یک رشته ناقص است و پس از شکست جامعه ملل و خروج بعضی از کشورها، عملاً نظام حقوق بین الملل با شکست روبرو شد و این طور بیان شد که در عرصه بین المللی و روابط بین کشور ها تنها عنصر معین کننده زور و قدرت یا هژمونی است. پس از آنکه سازمان ملل متحد تشکیل گشت و ساختار های آن از جمله شورای امنیت تعریف شد، بسیاری امیدوار به حقوق بین الملل بودند؛ اما همچنان از نظر بنده و بسیاری حقوق بین الملل با توجه به آنکه شامل روابط کشور ها می گردد، مبتنی بر زور است؛ بر این اساس شرایط اعمال تحریم یک قانون نوشته شده نیست که بگوییم در چه شرایطی می توان تحریم کرد و چه تحریم هایی قابل اعمال است؛ البته در سازمان ملل متحد و سازکار شورای امنیت علیه کشوری اعمال تحریم خواهد شد که صلح و امنیت بین المللی را نقض کند یا اقدامات مخاطره آمیزی انجام بدهد که تهدیدی علیه این موضوعات تلقی بگردد، ولی در تحریم بین کشور ها این موضوع به روابط بین دو کشور بستگی دارد؛ کما اینکه در ماه های اخیر و سال گذشته تحریم های چین و آمریکا نسبت به یکدیگر را شاهد بوده ایم. خب، همگی می دانیم یا شنیده ایم که تحریم ها مطلق نیستند و بایستی به قول معروف با رعایت حقوق بشر و حقوق انسانی اعمال گردند. به نوعی امکان آنکه ما بخواهیم اجرای حقوق بین الملل را تضمین کنیم، ولی خود ما حقوق بشر و حقوق انسانی را نقض کنیم وجود ندارد.

تحریم مواد غذایی و دارو غیرانسانی است

وی درباره اینکه چه استثنائاتی در مورد تحریم ها وجود دارند و چه کسی بر آن ها نظارت می کند؟ افزود: تحریم های سازمان ملل متحد در چهارچوب قواعد حقوق بین الملل اعمال می گردند و شامل تحریم دارو و مواد غذایی نمی شوند. شاید استثنای اصلی و مهم در موضوع تحریم ها همین مسئله مواد غذایی و دارو باشد که تحریم آن، هم غیرانسانی است و هم بر خلاف قواعد آمره حقوق بین الملل است، اما در مورد تحریم کشور ها علیه یکدیگر به عنوان یک سازکار خصمانه، ممکن است تحریم ها شامل دارو و مواد غذایی نیز بشوند. در مورد نظارت هم باید بگویم که نظارت مشخصی در این خصوص وجود ندارد. در مورد ما و کشور آمریکا هم در سال 2018 دیوان بین المللی دادگستری (ICJ) به استناد عهدنامه مودت به پرونده ورود کرد و خود را صالح دانست و نتیجه این رسیدگی آن شد که ایالات متحده آمریکا نباید دارو و مواد غذایی را تحریم کند. این نظارت ها هم با توجه به صلاحیتی است که دیوان بین المللی دادگستری در مواردی برای خود قائل است و با توجه به این دیوان بین المللی دادگستری در مواردی صلاحیت دارد که کشور های عضو و طرفین دعوا صلاحیت را بپذیرند، در بسیاری از موارد ممکن است که دیوان خود را صالح به رسیدگی نداند و از این جهت می توان گفت حقوق بین الملل ضمانت اجرای کاملی ندارد.

این استاد دانشگاه درباره اینکه وقتی می گوییم مواد غذایی و دارو نباید جزء تحریم ها باشند، از چه سازکار های بین المللی می توان این موضوع را پیگیری کرد؟ شرح داد: در حقوق بین الملل موجود سازکار های مختلفی وجود دارد که به نظر می رسد وزارت امور خارجه ایران و قوه مجریه ما بایستی نقش فعال تری را ایفا نماید و اقدامات جدی تری را دنبال کنند. البته همان طور که عرض کردم همچنان معتقد هستم که سازکار های موجود با شرایطی که وجود دارد کارآمدی لازم را ندارند و در عرصه حقوق بین الملل روابط کشور ها بر اساس قدرت و زور تنظیم شده است. یکی از اولین اقداماتی که قابل انجام است پیگیری این موضوع به وسیله مجمع عمومی سازمان ملل متحد است که کلیه کشور ها در آن نقش دارند و مجمع عمومی می تواند در مورد حقوق ملت ایران بیانیه صادر نماید، اما این بیانیه ها هر چند در افکار عمومی کشور های دنیا اثرگذار است، ولی از جهت حقوقی کارآمد نیست.

دیوان بین المللی دادگستری را رد کرد

وی ادامه داد: سازکار دیگر که اشاره کردم و در همین موضوع نیز در سال 2018 به نتیجه رسید، دیوان بین المللی دادگستری است که خوشبختانه در این موضوع خود را صالح دانست و تحریم دارو و مواد غذایی را غیرممکن برشمرد. علاوه بر این بعضی از حقوقدانان ایرانی از صلاحیت دیوان کیفری بین المللی سخن می گویند که ایران در دی ماه 1379 اساسنامه رُم را امضا نموده است؛ لیکن تا کنون این اساسنامه را در مجلس به تصویب نرسانیده است و از این جهت هنوز عضویت ایران در دیوان کیفری بین المللی کامل نشده است. صلاحیت این دیوان رسیدگی به جرائم نسل کُشی و جنایت جنگی و تجاوز و جنایت علیه بشریت است که این نهاد به این موضوعات رسیدگی می کند. اگر بتوان این ادعا را مطرح نمود که تحریم دارو و مواد غذایی جنایت علیه بشریت است که اثبات همین امر نیز بسیار سخت است، پس از آن ممکن است مثلاً علیه آقای ترامپ در دیوان کیفری بین المللی به جهت ارتکاب جنایت علیه بشریت شکایت نمود.

مهاجری با اشاره به وظیفه مسولان گفت: واقعیت امر آن است که هر چقدر هم کارشناسان حقوقی و حقوق بین الملل بگویند که ضمانت اجرا های حقوق بین الملل همچون مواردی که بنده برشمردم ناقص است و ممکن است کارآمد نباشد، اما به نظر می رسد دولت و مسئولین وزارت امور خارجه و از سوی دیگر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه مکلف هستند از این ظرفیت ها و سازکار های موجود استفاده کنند تا نتایج مناسبی بگیرند. ایجاد کردن اجماع دنیای علیه آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیازمند دیپلماسی مقتدر و فعال است که با نشان دادن شرایط جانبازان شیمیایی و بیماران ای بی و بسیاری از بیماران دیگر به دنیایان، بتواند افکار عمومی دنیا را با حمایت از حقوق ملت ایران همگام سازد و از سوی دیگر پیگیری تصویب اساسنامه دیوان کیفری بین المللی در مجلس شورای اسلامی نیز موضوعی است که نیازمند پیگیری حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی است.

وی بیان نمود: یکی از اقدامات مثبتی که در این موضوع انجام گرفت ملاقات آقای ظریف با رئیس دیوان کیفری بین المللی بود که در این ملاقات به نقش ایران در تصویب مُفاد اساسنامه رم اشاره شد، ولی ضروری است اقداماتی انجام بگردد که جمهوری اسلامی ایران نقش فعالی در مورد پیگیری جرائم بین المللی داشته باشد و مهم ترین پیش شرط آن است که بتوانیم با همه امکانات و راه حل های حقوقی در مورد تحریم دارو یا غذا اقدام کنیم. پیش شرط این موضوع مشارکت فعال جمهوری اسلامی ایران در دیوان کیفری بین المللی و همچنین قانع کردن حقوقی از آن جهت است که تحریم دارو جنایت علیه بشریت است که با توجه به مسائل بسیار جانبازان شیمیایی و بیماران خاص می توان از لحاظ حقوقی این موضوع را مورد کارشناسی بیشتر قرار داد.