کام شیرین صنعت با آب شور دریا - وبلاگ پارسی

به گزارش وبلاگ پارسی، همزمان با رشد جمعیت و توسعه مالی در دنیا، تأمین پایدار آب همیشه به عنوان یکی از مهم ترین دغدغه های اصلی مطرح بوده و این مسأله در گزارش های سالیان اخیر نهادهای بین المللی معتبر بخوبی آشکار شده است.

واقع شدن ایران نیز در کمربند خشک و نیمه خشک دنیا، توزیع نامناسب بارش در پهنه سرزمین، رشد جمعیت و افزایش احتیاج بخش های مختلف مصرف باعث تمرکز بیشتر تصمیم گیران بخش آب کشور بر سازوکارهایی جهت ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب و حصول اطمینان از تأمین آب پایدار برای مصارف معقول شده است. در شرایط حاضر یکی از سیاست های اصلی وزارت نیرو جهت حل مشکل کمبود منابع آب مورد احتیاج در حوضه های کم آب کشور، علاوه بر انجام فعالیت های مرتبط با مدیریت مصرف و کوشش برای اعمال سیاست های مدیریت تقاضا، استفاده از ظرفیت آب های غیرمتعارف (پساب ها، آب های شور و لب شور درون سرزمینی و نمک زدایی آب دریا و انتقال آن به مناطق کم آب و ...) و ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب در حوضه های آبریز است. سیاست کلی وزارت نیرو در همه کشور در درجه اول مبتنی بر سازگاری با کم آبی و به تبع آن تهیه و اجرا شدن برنامه های استانی سازگاری با کم آبی است. این سیاست از اواخر سال 1396 با صدور مصوبه ای از سوی دولت پیگیری شده است.

بهره برداری از آب دریا، بدون نمک زدایی یا با نمک زدایی، ذیل و در ادامه سیاست سازگاری با کم آبی اجرا می گردد.

استفاده از آب دریا در سه دسته صورت می گیرد: دسته اول: طرح های برداشت و استفاده از آب دریا بدون نمک زدایی در استان های ساحلی برای مصارف آبزی پروری و خنک کردن برج های نیروگاه ها؛ دسته دوم: طرح های برداشت آب از دریا و نمک زدایی آن برای مصرف در استان های ساحلی و دسته سوم: طرح های برداشت آب از دریا و نمک زدایی آن برای انتقال به استان های غیرساحلی.

تصویب طرح های دسته سوم مشمول دو شرط بسیار اساسی است: اول، طراحی و تصویب برنامه های سازگاری با کم آبی و مدیریت مصرف و تقاضا در استان های مقصد و دوم، عدم استفاده از منابع مالی دولتی و صرفاً استفاده از منابع مالی بخش غیردولتی برای نمک زدایی و انتقال آب.

مطالعات مربوط به انتقال آب دریا در قالب طرح مطالعه تأمین و انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به مرکز فلات ایران، نشان می دهد در افق سال 1425، در تأمین احتیاج آبی صنایع این استان ها با استفاده از منابع آب متعارف درون سرزمینی، معادل 900 میلیون مترمکعب کسری وجود خواهد داشت که تأمین آن از آب نمک زدایی شده دریا برنامه ریزی شده است.

فردا پنجشنبه 15 آبان 1399 مرحله اول از طرح نمک زدایی و انتقال آب دریا برای بعضی مصارف صنعتی در استان های کرمان و یزد از خلیج فارس بهره برداری می گردد. این طرح در سه قطعه، آب لازم برای صنایع معدنی گل گهر سیرجان (40 میلیون مترمکعب) و شرکت مس سرچشمه (30 میلیون مترمکعب) در استان کرمان و شرکت معدنی چادرملو و سایر صنایع (20 میلیون مترمکعب) در استان یزد را تأمین می نماید. همچنین تأمین کننده آب شرب و صنعت به میزان 50 میلیون مترمکعب برای استان هرمزگان و مصارف شرب و بهداشت روستاهای جهت انتقال به میزان 10 میلیون متر مکعب در استان های کرمان و هرمزگان است. این طرح گام بلندی به سمت تأمین آب لازم برای توسعه صنعتی در استان های دارای مواد و صنایع معدنی است. طول قطعه اول این طرح 303 کیلومتر از تأسیسات نمک زدایی تا معدن گل گهر، طول قطعه دوم 150 کیلومتر از معدن گل گهر تا مس سرچشمه و قطعه سوم به طول 370 کیلومتر از میانه قطعه دوم تا مجتمع فولاد اردکان یزد است.

طرح شیرین سازی آب دریا و انتقال آن به استان های یزد و کرمان، نتایج سیاستی درستی را آشکار می سازد که همگی شایسته توجه هستند. اول آنکه، کم آبی تقدیر جغرافیایی ایران است و یافته های جدید نشان می دهد با تشدید تغییر اقلیم، کم آبی در بخش های زیادی از کشور برتری خواهد شد. دست یافتن به مالی توسعه یافته و دو یا سه برابر کردن فراوری ناخالص داخلی با توجه به این کم آبی تاریخی و جغرافیایی و تشدید آن و نیز توزیع ناهمگون زمانی و مکانی بارش ها، مستلزم ارتقای بهره وری در استفاده از منابع طبیعی و اصلاح نظام برنامه ریزی توسعه در کشور و ازجمله توجه عمیق و بنیادین به مقوله آمایش سرزمین است.

دوم، نظام مدیریت منابع آب کشور همه گزینه های شناخته شده با توجه به فناوری در دسترس انسان برای غلبه بر کم آبی و البته تثبیت حیات مسکون در مناطق مختلف کشور را مد نظر دارد. گزینه استفاده از نمک زدایی و انتقال منابع آب دریا (به عنوان منابع آب غیرمتعارف و برون سرزمینی) نیز به همین ترتیب یکی از گزینه هاست که مشروط به پیشرفت در جهت مدیریت مصرف و تقاضا و تأمین منابع مالی از سوی بخش غیردولتی، قابل استفاده است.

سوم، هزینه های سنگین سرمایه گذاری برای نمک زدایی و انتقال و هزینه تأمین انرژی برای پمپاژ آب از سطح دریا به سایر مناطق و عملیات انتقال، سبب می گردد قیمت تمام شده هر متر مکعب آب شیرین انتقالی به قرار اطلاع بین 1.5 تا 3.4 یورو در نوسان باشد. این قیمت آب شیرین انتقالی بدان معناست که عمدتاً برای مصارف صنعتی توجیه دارد. این محاسبات نشان می دهد سازگاری با کم آبی برای مدیریت خردمندانه منابع آب برای مقاصد کشاورزی و شرب در همه استان ها بشدت لازم است و برنامه ای که از سال 1396 برای سازگاری با کم آبی در دستور کار قرار گرفته باید با تمام توان و جدیت پیشرفت نموده و اجرا گردد. بدیهی است تأمین آب مورد احتیاج شرب و بهداشت مردم در تمامی مناطق سرزمین به هر طریق ممکن و مقدور اولویت اصلی است.

آخرین آمارهای داخلی و بین المللی، فراوری ناخالص داخلی ایران را حدود 450 میلیارد دلار نشان می دهد. تردیدی نیست که این میزان فراوری ناخالص داخلی برای تبدیل شدن به کشوری با سطح رفاه نسبی، کاهش شدید فقر و دارای قدرت مالی قابل توجه در سطح منطقه و دنیا، کافی نیست. تبدیل شدن به کشوری با حداقل 1000 میلیارد دلار فراوری ناخالص داخلی و قرار دریافت در بین 10 اقتصاد برتر دنیا که همگی فراوری ناخالص داخلی بالاتر از 1500 میلیارد دلار دارند، ملزومات بسیاری می طلبد، اما یک لازمه بسیار بنیادین آن، شیوه استفاده از منابع محیط زیستی است. دو یا سه برابر شدن فراوری ناخالص داخلی ایران هر ملزومی در عرصه سیاست مالی، سیاست داخلی یا خارجی داشته باشد، یک اصل مهم را نیز به همراه دارد: استفاده بهره ور از منابع محیط زیستی و بویژه منابع آب. خلق ثروت باید با حداکثر بهره وری صورت گیرد تا محدودیت های منابع طبیعی به محدودیت های رشد تبدیل نشوند.

طرح نمک زدایی و انتقال آب دریا در درجه اول نشان دهنده دوراندیشی سیاستی کشور برای کسب فناوری لازم جهت نمک زدایی، تحقق ظرفیت ها و توانمندی های فناورانه کشور حتی در شرایط تحریم و ظرفیت های همکاری بخش خصوصی و دولت برای طرح های توسعه منابع آب و استفاده های صنعتی است. این طرح در درجه دوم، اهمیت سازگاری با کم آبی و درک کردن هر قطره از آب تجدیدپذیری را نشان می دهد که سالانه بالغ بر 85 میلیارد متر مکعب آن در کشور مصرف می گردد. ارزش مالی 85 میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیری که سالانه در کشور مصرف می گردد اگر با مقیاس آب نمک زدایی و منتقل شده از دریا معادل سازی گردد (میانگین 1.5 تا 3.4 یورو در هر مترمکعب) معادل 208 میلیارد یورو در سال است. این برآوردی تقریبی از ارزش آبی که سالانه در ایران مصرف می گردد ما را نسبت به هر قطره آب و ضرورت استفاده بهره ور از آن مطلع می سازد. این مطلعی و اقدام متناسب با آن را برای رسیدن به مالی 1000 تا 1500 میلیارد دلاری احتیاج داریم.

*وزیر نیرو

منبع: ایران